29 พฤษภาคม พ.ศ.2496 : วันที่มนุษย์สามารถปีนขึ้นไปถึงยอดเขาที่ขึ้นชื่อว่าสูงที่สุดในโลก
ยอดเขาเอเวอเรสต์ (Mount Everest) เป็นยอดเขาหนึ่งในเทือกเขาหิมาลัย ซึ่งเกิดจากการชนกันของแผ่นเปลือกโลกยูเรเซียนและแผ่นเปลือกโลกอินเดีย ในทางภูมิรัฐศาสตร์ ยอดเขาเอเวอเรสต์ถือเป็นจุดแบ่งพรมแดนระหว่างประเทศเนปาลและทิเบต โดยชาวเนปาลเรียกยอดเขาเอเวอเรสต์ว่า สครมาถา (ภาษาสันสกฤต: सगरमाथा หมายถึง หน้าผากแห่งท้องฟ้า) ส่วนชาวทิเบตขนานนามยอดเขาแห่งนี้ว่า โชโมลังมา (珠穆朗玛 [จูมู่หลั่งหม่า] หมายถึง มารดาแห่งสวรรค์)
ชื่อยอดเขาเอเวอเรสต์นั้น ตั้งโดย เซอร์แอนดรูว์ วอ นักสำรวจประเทศอินเดียชาวอังกฤษ เพื่อเป็นเกียรติแก่ เซอร์จอร์จ อีฟเรสต์ นักสำรวจประเทศอินเดียรุ่นก่อนหน้า (คำว่า Everest นี้ คนส่วนมากอ่านออกเสียงเป็น เอเวอเรสต์ ขณะที่เซอร์จอร์จอ่านออกเสียงชื่อสกุลของตัวเองว่า อีฟเรสต์) ซึ่งก่อนหน้านั้นนักสำรวจเรียกยอดเขาแห่งนี้เพียงว่า ยอดที่สิบห้า (Peak XV)
คนทั่วไปจดจำชื่อเอเวอเรสต์ได้ในฐานะยอดเขาที่สูงที่สุดในโลก แต่สำหรับชาวเชอร์ปา (Sherpa) และนักปีนเขา (climber) บางคนแล้ว ยอดเขาเอเวอเรสต์ไม่ได้เป็นเพียงแค่จุดที่สูงที่สุดบนพื้นโลกเท่านั้น หากยังเป็นจุดหมายสูงสุดในชีวิตพวกเขาด้วย การไปให้ถึงยอดเขาเอเวอเรสต์เป็นเรื่องที่ยากลำบาก แต่เมื่อยอดเขาเอเวอเรสต์ถูกพิชิตได้ นั่นหมายความว่าขีดจำกัดของมนุษยชาติได้เพิ่มขึ้นอีกขั้นหนึ่งแล้ว
ในปี พ.ศ.2496 (ค.ศ.1953) คณะเดินทางจากอังกฤษนำทีมโดย จอห์น ฮันต์ (John Hunt) เลือกนักปีนเขาอีกคู่หนึ่งคือ เอดมันด์ ฮิลลารี ชาวนิวซีแลนด์ และ เทียนซิง นอร์เก ชาวเชอร์ปาร์ นักปีนเขาคู่นี้เป็นผู้พิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์ได้เป็นครั้งแรก เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม เวลา 11.30 น. ตามเวลาท้องถิ่น ที่ยอดเขาทั้งสองได้หยุดพักถ่ายรูป รวมทั้งฝังลูกอมและไม้กางเขนเล็ก ๆ ไว้ในหิมะก่อนจะเดินทางกลับ
ข่าวความสำเร็จของคณะเดินทางไปถึงลอนดอน ในเช้าวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ.2496 ซึ่งเป็นวันพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 พอดี
ชื่อยอดเขาเอเวอเรสต์นั้น ตั้งโดย เซอร์แอนดรูว์ วอ นักสำรวจประเทศอินเดียชาวอังกฤษ เพื่อเป็นเกียรติแก่ เซอร์จอร์จ อีฟเรสต์ นักสำรวจประเทศอินเดียรุ่นก่อนหน้า (คำว่า Everest นี้ คนส่วนมากอ่านออกเสียงเป็น เอเวอเรสต์ ขณะที่เซอร์จอร์จอ่านออกเสียงชื่อสกุลของตัวเองว่า อีฟเรสต์) ซึ่งก่อนหน้านั้นนักสำรวจเรียกยอดเขาแห่งนี้เพียงว่า ยอดที่สิบห้า (Peak XV)
คนทั่วไปจดจำชื่อเอเวอเรสต์ได้ในฐานะยอดเขาที่สูงที่สุดในโลก แต่สำหรับชาวเชอร์ปา (Sherpa) และนักปีนเขา (climber) บางคนแล้ว ยอดเขาเอเวอเรสต์ไม่ได้เป็นเพียงแค่จุดที่สูงที่สุดบนพื้นโลกเท่านั้น หากยังเป็นจุดหมายสูงสุดในชีวิตพวกเขาด้วย การไปให้ถึงยอดเขาเอเวอเรสต์เป็นเรื่องที่ยากลำบาก แต่เมื่อยอดเขาเอเวอเรสต์ถูกพิชิตได้ นั่นหมายความว่าขีดจำกัดของมนุษยชาติได้เพิ่มขึ้นอีกขั้นหนึ่งแล้ว
ในปี พ.ศ.2496 (ค.ศ.1953) คณะเดินทางจากอังกฤษนำทีมโดย จอห์น ฮันต์ (John Hunt) เลือกนักปีนเขาอีกคู่หนึ่งคือ เอดมันด์ ฮิลลารี ชาวนิวซีแลนด์ และ เทียนซิง นอร์เก ชาวเชอร์ปาร์ นักปีนเขาคู่นี้เป็นผู้พิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์ได้เป็นครั้งแรก เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม เวลา 11.30 น. ตามเวลาท้องถิ่น ที่ยอดเขาทั้งสองได้หยุดพักถ่ายรูป รวมทั้งฝังลูกอมและไม้กางเขนเล็ก ๆ ไว้ในหิมะก่อนจะเดินทางกลับ
ข่าวความสำเร็จของคณะเดินทางไปถึงลอนดอน ในเช้าวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ.2496 ซึ่งเป็นวันพระราชพิธีบรมราชาภิเษกในสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 พอดี
- เอดมันด์ ฮิลลารี (Edmund Hillary) มีชื่อเต็มว่า เซอร์ เอดมันด์ เพอร์ซิวอล ฮิลลารี (Sir Edmund Percival Hillary)
เกิดเมื่อวันที่ 20 กรกฎาคม พ.ศ. 2462 ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 11 มกราคม พ.ศ. 2551 เป็นนักสำรวจและนักปีนเขาชาวนิวซีแลนด์ - เทนซิง นอร์เก (Tenzing Norgay)
เกิดในปี พ.ศ. 2457 ถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2529 เป็นนักปีนเขาชาวเชอร์ปา (เนปาล)
แม้ว่าเซอร์ เอดมันด์ ฮิลลารีเป็นชาวนิวซีแลนด์และเทียนซิง นอร์เกเป็นชาวเชอร์ปา แต่ทั้งคู่ปีนยอดเขาเอเวอเรสต์ในคณะของอังกฤษ
เซอร์ เอดมันด์ ฮิลลารี ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์แห่งจักรวรรดิอังกฤษ ( Knight Commander of the Order of the British Empire : KBE) และในปี พ.ศ.2538 ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์การ์เธอร์ (Knight Companion of The Most Noble Order of the Garter : KG) ซึ่งเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ตระกูลสูงที่สุดของสหราชอาณาจักรและเก่าแก่ที่สุดในโลก เพื่อเป็นเกียรติประวัติของเขา
ชื่อของเซอร์เอดมันด์ ฮิลลารี ถูกนำมาตั้งชื่อหน้าผาสูง 40 ฟุต ที่ระดับความสูง 28,840 ฟุตเหนือระดับน้ำทะเล ทางสันเขาด้านตะวันออกเฉียงใต้ของยอดเขาเอเวอเรสต์ ว่า ฮิลลารีสเตป (Hillary step) ซึ่งเป็นจุดที่ยากที่สุดของการปีนเขาช่วงสุดท้ายก่อนขึ้นถึงยอดเขาวิชิต
สถิติเด่นๆการพิชิตยอด Everest
- 25 พฤษภาคม พ.ศ.2503 - นักปีนเขาชาวจีนสามารถขึ้นถึงยอดเขาเอเวอเรสต์ได้โดยใช้เส้นทางด้านเหนือ
- 22 พฤษภาคม พ.ศ.2506 - ทอม ฮอร์นเบียน และวิลลี อันโซลด์ ชาวอเมริกัน ขึ้นถึงยอดเขาโดยใช้เส้นทางด้านทิศตะวันตก ค้างคืนที่ระดับความสูง 8,400 เมตร และเดินทางกลับตามเส้นทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้
- 20 พฤษภาคม พ.ศ.2508 - นาวาง กมบุ (Nawang Gombu) ชาวเชอร์ปา เป็นคนแรกที่พิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์ได้สองครั้ง
- 16 พฤษภาคม พ.ศ.2518 - จุนโกะ ตาเบอิ (Nawang Gombu) ชาวญี่ปุ่น เป็นผู้หญิงคนแรกที่ได้สัมผัสยอดเขาเอเวอเรสต์
- พ.ศ.2521 - ไรน์โฮลด์ เมสเนอร์ (Reinhold Messner) (Reinhold Messner) ชาวอิตาลี และ ปีเตอร์ ฮาเบเลอร์ (Peter Habeler) (Peter Habeler) ชาวออสเตรีย เป็นสองคนแรกที่ขึ้นสู่ยอดเขาเอเวอเรสต์ได้โดยไม่ใช้ถังออกซิเจน (oxygen tank)
- พ.ศ.2523 - ไรน์โฮลด์ เมสเนอร์ (Reinhold Messner) เป็นมนุษย์คนแรกที่ขึ้นสู่ยอดเอเวอเรสต์เพียงลำพัง โดยไม่ใช้ถังออกซิเจนสำรอง
ในฤดูกาลปีนเขาปี พ.ศ.2539 มีผู้เสียชีวิตจากการปีนยอดเขาเอเวอเรสต์ทั้งหมด 15 คน นับว่าเป็นปีที่มีผู้เสียชีวิตจากการปีนเขามากที่สุด โดยในวันที่ 10 พฤษภาคม ได้เกิดพายุขึ้นและคร่าชีวิตนักปีนเขาไปทั้งหมด 8 คน ในจำนวนนี้รวมถึง ร็อบ ฮอลล์ (Rob Hall) และ สก็อต ฟิชเชอร์ (Scott Fischer) สองนักปีนเขาผู้มากประสบการณ์ผู้ถูกจ้างให้นำทางคณะสำรวจ อย่างไรก็ตาม สองผู้รอดชีวิตจากเหตุการณ์ครั้งนี้ คือ จอน คราเคอร์ (Jon Krakauer) และ เบค เวเธอร์ส (Beck Weathers) ได้กลับมาเขียนหนังสือเล่าประสบการณ์เฉียดตายในครั้งนั้น โดย จอน คราเคอร์ เขียนหนังสือ Into Thin Air และกลายเป็นหนังสือขายดี (bestseller) ในเวลาต่อมา ส่วน เบค เวเธอร์ส ออกหนังสือชื่อ Left for dead
และในปีเดียวกันนั้นเองที่ เดวิด เบรเชียร์ส นักปีนเขาและนักถ่ายทำภาพยนตร์ (filmmaker) ได้ถ่ายทำภาพยนตร์ไอแมกซ์ที่ยอดเขาเอเวอเรสต์ โดยคณะถ่ายทำของเบรเชียร์สอยู่ที่นั่นหลายสัปดาห์และมีโอกาสพบผู้รอดชีวิตจากเหตุการณ์ 10 พฤษภา นอกจากนี้ คณะของเบรเชียร์สยังมี จัมลิง เทนซิง นอร์เกย์ (Jamling Tenzing Norgay) ซึ่งเป็นลูกชายของ เทนซิง นอร์เกย์ และสามารถพิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์ได้พร้อมคณะของเบรเชียร์ส เจริญรอยตามผู้เป็นพ่อ
- 25 พฤษภาคม พ.ศ.2544 เอริก ไวเฮนเมเยอร์ ชาวสหรัฐ เป็นคนตาบอดคนแรกที่พิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์ได้
- 22 พฤษภาคม พ.ศ. 2551 เวลา 08.00 น. นายวิทิตนันท์ โรจนพานิช เป็นคนไทยคนแรกที่สามารถพิชิตยอดเขาได้
- 23 พฤษภาคม พ.ศ.2556 ยูจิอิโระ มิอุระ ชาวญี่ปุ่น วัย 80 ปี เป็นผู้ชายที่มีอายุมากที่สุดในการพิชิตยอดเขาเอเวอเรสต์